Amenorroe: als je menstruatie langere tijd uitblijft

Wat is amenorroe?

Amenorroe is het uitblijven van de menstruatie, voor langer dan zes maanden. Ook als je op je 16e nog geen eerste menstruatie hebt gehad, kan je deze diagnose krijgen. Als je niet ongesteld wordt vanwege een zwangerschap, is er eigenlijk ook sprake van amenorroe, maar niet van een stoornis. Het is dan normaal dat je een tijdje niet menstrueert.

Primaire amenorroe of secundaire amenorroe

Er wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten amenorroe: primair en secundair.

Primaire amenorroe

Primaire amenorroe betekent dat je de eerste menstruatie nog niet hebt gehad, terwijl je ouder bent dan 16 jaar. Je bent dan dus nog nooit ongesteld geworden. Dit hoeft niet altijd op een probleem te duiden, want sommige meisjes beginnen gewoon wat later met menstrueren.

Aan primaire amenorroe kan een lichamelijk probleem ten grondslag liggen, maar het kan ook te maken hebben met stress. Het is verstandig om langs de huisarts te gaan, zeker als je ook één of meer van de volgende klachten hebt:

• Andere puberteitskenmerken blijven uit, zoals borstgroei en schaamhaarontwikkeling
• Je bent een jaar nadat je borsten begonnen met groeien nog niet ongesteld geworden
• Je BMI wijst uit dat je ondergewicht hebt
• Je sport extreem fanatiek
• Je hebt vaak last van extreme stress

Secundaire amenorroe

Bij secundaire amenorroe heeft de eerste menstruatie al wel plaatsgevonden. Je ongesteldheid stopt dan ineens voor langer dan zes maanden. Er is een kans dat je cyclus zichzelf weer herstelt. Toch is het verstandig om je huisarts te vragen om vervolgonderzoek. Ga in ieder geval naar de huisarts als:

• Je een kinderwens hebt
• Je in korte tijd veel bent aangekomen
• Je last hebt van andere klachten, zoals buikpijn
• Je BMI laat zien dat je ondergewicht hebt
• Je extreem veel last hebt van stress

Oligomenorroe

Naast primaire en secundaire amenorroe bestaat er nog oligomenorroe. Dit betekent dat je onregelmatig ofwel ‘weinig’ ongesteld wordt. Je menstruatie blijft uit voor meer dan 42 dagen, maar korter dan 6 maanden. Dit kan bijvoorbeeld ontstaan als je stopt met hormonale anticonceptie, zoals de pil. Het kan echter ook een voorbode zijn van amenorroe, dus breng je huisarts een bezoekje als je je zorgen maakt.

Hoe wordt amenorroe vastgesteld?

Je arts zal eerst een aantal vragen stellen over je menstruatiecyclus. Het kan daarom handig zijn om van tevoren wat notities te maken over je ongesteldheid voordat die uitbleef. De volgende vragen kan je in ieder geval verwachten:

• Wanneer begon je laatste menstruatie?
• Hoelang en hoe regelmatig was je cyclus voor de menstruatie uitbleef?
• Op welke leeftijd werd je voor het eerst ongesteld?
• Gebruik je anticonceptie of heb je die in het verleden gebruikt?
• Gebruik je medicijnen?
• Hoe vaak en hoe intensief sport je per week?
• Ervaar je veel stress in je dagelijks leven?
• Is het mogelijk dat je zwanger bent?

Daarnaast kijkt de huisarts naar een aantal lichamelijke en psychische factoren. Als je nooit ongesteld bent geweest (primaire amenorroe), wordt er gekeken naar je lichamelijke ontwikkeling, zoals je borstgroei en schaamhaarontwikkeling. Ben je aan de magere kant? Dan word je gewogen, om te zien of je ondergewicht hebt.

Als dit eerste onderzoek daar reden voor geeft, verwijst de huisarts je door naar het ziekenhuis. Hier word je verder onderzocht door een specialistisch arts. Daarnaast kan je een bloedonderzoek krijgen. In sommige gevallen zal je huisarts je aanraden om nog even af te wachten of je menstruatie vanzelf weer op gang komt. Je kan dan alvast een afspraak maken voor een latere controle.

Mogelijke oorzaken voor amenorroe

Het uitblijven van de menstruatie kan veel verschillende oorzaken hebben. Deze kunnen zowel lichamelijk als psychisch van aard zijn. Daarom is het soms lastig om vast te stellen waarom je menstruatie precies uitblijft. De volgende factoren kunnen een rol spelen bij amenorroe:

• Hormonale afwijkingen. Vooral bij primaire amenorroe kunnen problemen met je hormoonhuishouding ervoor zorgen dat je niet ongesteld wordt. Om dit te onderzoeken is vaak bloedonderzoek nodig.
• Ondergewicht. Ernstig ondergewicht, bijvoorbeeld als gevolg van een eetprobleem of extreem sporten, kan leiden tot amenorroe. Vaak komt de menstruatie weer op gang als je terug op een gezonder gewicht komt.
• Psychische oorzaken. Een depressie of ernstige stress kunnen invloed hebben op je menstruatiecyclus. Is dit bij jou het geval, dan zal je huisarts je waarschijnlijk doorverwijzen naar een psycholoog.
• PCOS. Het polycysteus ovarium syndroom zorgt ervoor dat je eisprong niet kan plaatsvinden. Zonder eisprong vindt er ook geen menstruatie plaats en ontstaat er dus amenorroe.
• Gebruik van hormonale anticonceptie. Nadat je stopt met hormonale anticonceptie, zoals de pil, kan je menstruatie wat tijd nodig hebben om weer op gang te komen. Meestal word je binnen zes maanden weer ongesteld, maar het kan soms iets langer duren.
• Medicijngebruik. Sommige medicijnen, zoals bepaalde antidepressiva, hebben invloed op je menstruatie. Je huisarts kan je helpen om deze medicatie eventueel aan te passen of af te bouwen, zodat je wel weer ongesteld wordt.
• (Vervroegde) overgang. Gemiddeld komen vrouwen met 45 jaar in de overgang. Bij ongeveer 1 op de 100 vrouwen begint dit echter al eerder. In de overgang stopt je menstruatie.
• Het geven van borstvoeding. Als je borstvoeding geeft, maakt je lichaam hormonen aan die ervoor kunnen zorgen dat je eisprong en je menstruatie uitblijven. Meestal komt je ongesteldheid in dit geval vanzelf weer terug.
• Een afwijking aan je schildklier. Je schildklier maakt hormonen aan die invloed hebben op allerlei functies in je lichaam. Als je schildklier te snel of te langzaam werkt, kan dat amenorroe veroorzaken.

Behandeling van amenorroe

De behandeling van amenorroe verschilt per oorzaak. Soms is het meteen duidelijk hoe het komt dat je niet ongesteld wordt. Je kan dan vaak afwachten tot je cyclus vanzelf weer op gang komt of een eenvoudige behandeling starten, eventueel met medicatie. Mogelijk moet je wat aanpassingen in je levensstijl doorvoeren, zoals zeer intensief sporten iets afbouwen.

Vaak is de oorzaak echter ingewikkeld of moeilijk vast te stellen. Bovendien kunnen meerdere factoren invloed hebben op je menstruatie. Als de oorzaak van je amenorroe medisch is, word je doorverwezen naar een specialist. Deze zal je verder informeren over de behandeling.

Is de oorzaak (deels) psychisch, dan word je meestal naar een psycholoog verwezen. Die kan je helpen om met stress om te gaan of een depressie behandelen. Ook in het geval van ondergewicht door eetproblemen kan een intensievere behandeling van een psycholoog helpen, eventueel in samenwerking met een diëtist.

Gevolgen voor je vruchtbaarheid

Als je niet menstrueert, betekent dit meestal dat je eisprong niet heeft plaatsgevonden. Je bent in dat geval niet vruchtbaar. Maar gelukkig betekent het uitblijven van je menstruatie niet gelijk dat je helemaal onvruchtbaar bent.

Een aantal oorzaken van amenorroe hebben wel invloed op je vruchtbaarheid. Het gaat dan vooral om lichamelijke oorzaken, zoals PCOS en hormonale afwijkingen. Deze kunnen ervoor zorgen dat je minder of helemaal niet vruchtbaar bent. Je behandelend arts kan je meer vertellen over jouw kans op een natuurlijke zwangerschap.

Zijn deze oorzaken uitgesloten en heeft je arts je geadviseerd om af te wachten tot je cyclus weer op gang komt? Houd er dan rekening mee dat je ook vruchtbaar kan zijn voor je menstruatie begint. De eisprong vindt immers ongeveer 14 dagen voor de menstruatie plaats. Vanaf dat moment ben je vruchtbaar. Wil je (op dit moment) niet zwanger worden, dan is het dus verstandig om anticonceptie te gebruiken tijdens het vrijen, zoals een condoom.