Emmi Pikler: een pedagogische visie van een kinderopvang

Kind speelt nieuwsgierig volgens Emmi Pikler principe

Als je kindje naar de opvang gaat, is het wel zo fijn als de visie en het beleid van de opvang aansluiten bij jouw ideeën over opvoeding. Een methode die in de kinderopvang steeds populairder wordt, is de pedagogische visie van Emmi Pikler. Wat houdt deze visie in en hoe kan je het toepassen in de praktijk?

De pedagogische visie van Emmi Pikler

Volgens Emmi Pikler worden alle baby’s leergierig en nieuwsgierig geboren. Je baby ontwikkelt zich het beste als hij zoveel mogelijk zelfstandig, onafhankelijk, op eigen initiatief en in zijn eigen tempo de wereld en zichzelf kan ontdekken. Hierbij staan bewegen, spelen en verzorgen centraal, maar het allerbelangrijkste is een goede hechting tussen je baby en zijn verzorger(s). Om zich vrij te bewegen en zelfstandig te spelen en leren, moet je kleine zich namelijk veilig en vertrouwd voelen.

“Behandel je baby zoals je zelf ook behandeld wil worden: met respect.”

Wie was Emmi Pikler?

Emmi Pikler (1902 – 1984) was een kinderarts en pedagoge, die andere ideeën had over de ontwikkeling van baby’s dan in haar tijd gebruikelijk was. In 1946 werd ze hoofd van een kindertehuis in Boedapest, Lóczy, waar ze veel wetenschappelijk onderzoek verrichtte. Ze observeerde alle kinderen en hield nauwkeurig bij hoe en op welke leeftijd ze zich ontwikkelden. De bevindingen bevestigden haar pedagogische visie. In 2014 werd het Pikler-verdrag opgesteld, waarin de rechten van kinderen in de kinderopvang zijn vastgelegd.

Respectvolle verzorging

De hechting tussen baby’s en hun verzorger(s) is volgens Pikler het allerbelangrijkste. Dit bereik je door middel van respectvolle verzorging: behandel je kindje zoals jij ook behandeld wil worden, bereid hem voor op wat gaat komen en geef hem de tijd om te reageren. Geef hem daarnaast de ruimte om te doen wat hij zelf wil. Zelf kunnen ontdekken van en leren aan de situatie staat hierbij centraal. Bijvoorbeeld zelf uit een doorzichtige beker drinken of al staande een schone luier aan krijgen. Dit geeft je kindje zelfvertrouwen en de veiligheid om zich vrij te ontwikkelen.

Anticiperen, participeren en coöpereren

Vertel je baby altijd wat jullie gaan doen, dan kan hij zich hierop voorbereiden (anticiperen). Als je kindje wat ouder is, kan hij meedoen (participeren) en later zal hij meewerken (coöpereren). Zo bouwen jullie samen een veilige, hechte band op.

“Benoem alles wat je doet of gaat doen. Zo is je baby voorbereid op wat gaat komen.”

Het is daarom van belang om eerst contact te maken met je baby. Benoem alles wat jij of je kindje doet. Zo is hij voorbereid op wat gaat komen. Doordat je kindje weet wat er gaat gebeuren, kan hij participeren. Je baby gaat dan verbanden leggen. Hij weet dat Y gaat gebeuren als hij X ziet of hoort. Zo leer je je baby grip te krijgen op de wereld om hem heen.

Communicatie

Om een goede band op te bouwen met je baby, is communicatie van groot belang. Je moet je baby zien als een actieve partner, die met zijn mimiek, bewegingen en geluiden heel veel duidelijk kan maken.

Om te begrijpen wat je kindje bedoelt, moet je hem goed kennen. Vaste verzorgers zijn dan ook een must. Het is belangrijk dat een kindje een vaste verzorger heeft die extra tijd neemt om het kindje te observeren, ook bij een kinderopvang. Hierdoor leren ze elkaar heel goed kennen. Dit creëert een hechte band tussen de pedagogisch medewerker en het kindje, maar ook tussen de medewerker en de ouders.

Moeder en peuter zijn aan het buitenspelen in de herfst — Neem extra tijd voor de verzorging, zodat je kindje de volle aandacht heeft.

Intensieve aandacht

Bij respectvolle verzorging hoort onder andere dat je de tijd neemt voor je kindje. Verzorging moet niet even snel tussendoor gebeuren, maar verdient aandacht. Plan bewust tijd in voor de verzorging van je baby. Neem bijvoorbeeld minstens 10 minuten de tijd voor een schone luier, het eten of het naar bed brengen van je kindje.

Door de tijd te nemen, heeft je baby de ruimte om actief met het verzorgmoment mee te doen, in plaats van passief de verzorging te ondergaan. Zet je baby bij het eten bijvoorbeeld niet op een stoel en voer hem, maar neem hem lekker op schoot en maak er echt een momentje van. Je kindje kan zo actief meedoen en merkt dat hij een aandeel heeft in het moment. Dit is goed voor zijn autonomie en zelfvertrouwen.

“Als je je baby goed observeert, leer je met hem te communiceren en ontstaat interactie.”

Rust

Ook rust is van belang bij de aanpak van Emmi Pikler. Je kindje moet zich volledig op zichzelf, zijn lijfje en eigen ontwikkeling kunnen focussen. Dit betekent dat de omgeving niet te veel afleiding en prikkels geeft. Houd de aankleding en inrichting van een ruimte eenvoudig en neutraal, zodat dit niet voor afleiding zorgt. Wij plakken bijvoorbeeld glazen deuren af en hebben de afspraak dat collega’s niet zomaar een ruimte binnenkomen. Dit kan een kindje uit zijn spel halen of zelfs stress veroorzaken bij een baby.

Bewegingsvrijheid

Een tweede pijler is vrije beweging. Pikler ontdekte dat alle baby’s 25 ontwikkelingsstadia doorlopen. Om deze ontwikkeling door te maken, hebben kinderen vrijheid nodig om te bewegen. Een verzorger moet een baby daarom nauw observeren om te zien in welk ontwikkelingsstadium hij zit. Vervolgens moet de verzorger een optimale omgeving creëren, afgestemd op het ontwikkelingsstadium en de behoefte van de baby.

“Push je kindje niet om iets te doen waar hij misschien nog niet aan toe is.”

Eigen tempo

Een ander belangrijk onderdeel van bewegingsvrijheid, is je baby de ruimte geven om zich in zijn eigen tempo te ontwikkelen. Pak je kindje niet zomaar bij de hand van: ‘Kom, je moet nu toch wel leren stappen’. Wacht rustig tot je kindje daaraan toe is en stimuleer hem om zichzelf op te trekken en langs objecten te stappen.

Bij de Pikler visie is het dan ook niet van belang wanneer je kindje een vaardigheid ontwikkelt, maar hoe. Als een kindje echt geen aanstalten maakt om zich verder te ontwikkelen, proberen we hem uit te dagen. Denk aan een speeltje net buiten zijn bereik leggen en hem motiveren het speeltje te pakken. Maar we zullen een kindje nooit pushen om iets te doen waar hij misschien nog niet aan toe is.

Emmi Pikler speelgoed — Rustig ingedeelde ruimte bij een kinderopvang. Op de achtergrond een ruime grondbox voor de kleinsten, op de voorgrond een klimattribuut.

Spelen en speelgoed

Het speelgoed dat bij de visie van Pikler past, heeft geen toeters en bellen en is bij voorkeur zo eenvoudig mogelijk. Het idee hierachter is dat je baby er dan zelf creatief mee aan de slag gaat en zelf ontdekt wat hij ermee kan, en vooral wil, doen. Passief speelgoed maakt een actieve baby.

Onder eenvoudig speelgoed valt onder andere een doek, huishoudelijke materialen zoals een vergiet of pollepel, en materialen uit de natuur, zoals een dennenappel.

Andere manier van omgang

De omgang met kinderen volgens Emmi Pikler verschilt flink met andere methoden. Dus: wees niet te streng voor jezelf en geef jezelf de tijd als je aanpak van Emmi Pikler wil toepassen in je opvoeding.